Κλιματική Αλλαγή-Συμπεράσματα


soilΟυδείς υποστηρίζει οτι η ενέργεια μπορεί ή πρέπει να παράγεται από μια μόνο πηγή και ομοίως η μείωση των ορυκτών καυσίμων δεν είναι δυνατόν να υποκατασταθεί από μια μόνο ανανεώσιμη πηγή και από την χρήση μιας μεθόδου περιορισμού των εκπομπών CO2.

Ωστόσο, το σύνολο σχεδόν των φορέων συμφωνούν οτι η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια πραγματικότητα και εκόντες άκοντες αναζητούν, ερευνούν, εκπονούν, υιοθετούν, προαναγγέλλουν, νομοθετούν ή προβάλλουν λύσεις για την αντιμετώπιση και την σταθεροποίησή της.

 Τα προβλήματα στις οικονομίες των χωρών παγκοσμίως, μοιάζουν να έχουν λειτουργήσει αποτελεσματικότερα από τον φόβο για την απειλή της ζωής στον πλανήτη, στην λήψη αποφάσεων που αφορούν στην μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και στην χρήση εναλλακτικών πηγών.

Η μετάβαση ωστόσο σε ενεργειακό μοντέλο χαμηλού άνθρακα, αφορά και πρέπει να απασχολεί τους πάντες, κυρίως εκείνους οι οποίοι είναι περισσότερο εκτεθειμένοι σε άμεσους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή, δηλαδή τους απλούς ανθρώπους σε όλον τον κόσμο, τους πολίτες σε όλη την Γη, των οποίων το βασικό συμφέρον είναι η ποιότητα ζωής τους, όχι πλέον μέσω της υπερκατανάλωσης -ή της προσπάθειας να εξασφαλίσουν τους πόρους για να την επιτύχουν-, αλλά μέσω της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο φιλοδοξούν να ζήσουν οι ίδιοι και οι μελλοντικές γενιές.

Τα κέντρα αποφάσεων βρίσκονται πολύ μακριά ή ίσως πολύ κοντά στην καθημερινότητά τους, αφού η κατάχρηση των γήινων πόρων γίνεται με απώτερο στόχο τους ίδιους ως καταναλωτές αγαθών και υπηρεσιών και ως εκ τούτου ενέργειας. Κανένας δεν μπορεί να πουλήσει σε ανύπαρκτη αγορά και είναι -έστω και εν αγνοία τους- οι πολίτες, εκείνοι που μπορούν να θέσουν όρια στον καταναλωτισμό ως αιτίας της υπερεκμετάλλευσης και της κατάχρησης των πόρων που έχουν ως αποτέλεσμα τον κίνδυνο για την επιβίωση του πλανήτη και των κατοίκων του.

Η κατάργηση όλων των μορφών άνθρακα ως κυρίαρχου καυσίμου είναι εφικτή, ωστόσο τα κρατικά και ιδιωτικά συμφέροντα πίσω από την κατοχή, εξόρυξη, επεξεργασία, διακίνηση και πώλησή του υπερισχύουν των πιέσεων κυβερνητικών, μη κυβερνητικών και διακυβερνητικών φορέων οι οποίοι υποχρεώνονται σε συντηρητικές ή και μετριοπαθείς νομοθεσίες, μελέτες και εφαρμογές για την σταδιακή αποδέσμευση. Επιπλέον, η τεχνολογία όπως αναπτύχθηκε μετά την έναρξη της εκμετάλλευσης του άνθρακα, επίσης ήταν εξαρτημένη από τα ορυκτά καύσιμα και οι προσαρμοσμένες στις ΑΠΕ τεχνολογίες, όταν χρησιμοποιούνταν, δημιουργούσαν επιπλέον κόστος στο τελικό προϊόν. Η διεύρυνση της χρήσης τους όμως, έχει αποδειχθεί οτι θα αποσβέσει τις επενδύσεις και θα μειώσει το κόστος, ενώ το αντίστροφο είναι δυνατόν να συμβεί στην αγορά άνθρακα η οποία θα συρρικνωθεί σταδιακά, κάτι που λέγεται ευκολότερα από όσο πραγματοποιείται.

 Είναι χαρακτηριστική, αν δεν είναι αποφασιστική, η στάση του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στα περιβαλλοντικά ζητήματα και ιδιαίτερα στις αποφάσεις τις οποίες πιέζεται να πάρει ή να ματαιώσει, αφενός υπό την απειλή περισσότερων κλιματικών καταστροφών, αφετέρου υπό την επιρροή του ενεργειακού κατεστημένου της χώρας του.

Οι τυφώνες που έχουν πλήξει πολλές περιοχές των ΗΠΑ, με τον πιο πρόσφατο -συνηθισμένο για την περιοχή αλλά άνευ προηγουμένου σε ένταση και έκταση- Μουρ στην Οκλαχόμα και οι οποίοι αποδίδονται ευθέως στην κλιματική αλλαγή από τους επιστήμονες, αφορούν τις ζωές της πλειοψηφίας του κόσμου, δηλαδή τους ψηφοφόρους, όχι όμως τις αυτουργούς πετρελαϊκές εταιρίες, δηλαδή τους χρηματοδότες. Η υπερδύναμη βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα: Κοινωνικές αποφάσεις ή τροφοδότηση του εθνικού προτύπου, δηλαδή υποστήριξη του κέρδους;

 Αν οι ΗΠΑ ή ο Ομπάμα ειδικά, ξεπεράσουν τον εαυτό τους, θα το δείξει η επικαιρότητα και η ιστορία, στο μεταξύ όμως, αναδυόμενες οικονομικές υπερδυνάμεις όπως η Κίνα, οι οποίες δεν προβάλλουν ούτε προφασίζονται κοινωνικό πρόσωπο και δεν ενδιαφέρονται να αποτελέσουν παγκόσμιο πρότυπο δημοκρατίας, διατηρούν ελευθερία κινήσεων στην υπερεκμετάλλευση, στην υπερ-επιβάρυνση της ατμόσφαιρας και στην υπερ-τροφοδότηση των δυτικών αγορών με τα αγαθά τα οποία οι ίδιες έχουν προπαγανδίσει ως απαραίτητα. Ο καταναλωτισμός γέννησε ένα τέρας, το οποίο υπό το καθεστώς κοινωνικών πιέσεων που αφορούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καλείται να διαχειριστεί με πολιτικά μέσα.

Η ΕΕ, στην παρούσα φάση της, η οποία δεν είναι τυχαία ούτε συγκυριακή ωστόσο, μικρή πίεση μπορεί να ασκήσει σε περιβαλλοντικά θέματα, δεδομένου οτι η ίδια βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος με τα οικονομικά προβλήματα να απειλούν τις στρατηγικές της σε όλους σχεδόν τους τομείς. Είναι εύλογο να παίρνει προτεραιότητα η ανεργία στις ευρωπαϊκές χώρες, όχι μόνο ως κοινωνικό αλλά πλέον και ως πολιτικό πρόβλημα. Διαχρονικά και φυσιολογικά η επιβίωση προηγείται της ευζωίας, όμως η κλιματική αλλαγή καθιστά δυσδιάκριτα τα μεταξύ τους όρια. Η ανάκαμψη θα επανέλθει μοιραία και η ΕΕ θα κληθεί τότε να γίνει σαφής στον προσανατολισμό και στις προτεραιότητές της.

Τα κινήματα για την κλιματική αλλαγή από την πλευρά τους, είχαν να παλέψουν επί δεκαετίες σε πολλαπλά μέτωπα εναντίον της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, χωρίς χαρισματικούς ηγέτες ούτε κεντρική οργάνωση.

 Η διοχέτευση προς την Κίνα των ορυκτών καυσίμων που εξορύσσονται στις ΗΠΑ και στον Καναδά και εντός των οποίων προκαλούν περιβαλλοντικές καταστροφές με διαρροές και ατυχήματα, κατέστησε εξόφθαλμη την υποκρισία των εταιριών -οι οποίες προέβαλαν στο παρελθόν την φθηνή ενέργεια ως άλλοθι για τις δραστηριότητές τους-, με αποτέλεσμα να αυξάνεται διαρκώς το πλήθος εκείνων που συντάσσονται με τα περιβαλλοντικά κινήματα και να ισχυροποιούνται οι πιέσεις προς τους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις.

sunshineΣε επίπεδο καθημερινότητας, είναι αναπόφευκτοι οι αργοί ρυθμοί της μετάβασης σε έναν πιο «πράσινο» τρόπο ζωής, μέσα σε πόλεις και σε περιφέρειες που έχουν δομηθεί ή προσαρμοστεί για να καλύψουν τις ανάγκες παλαιότερων εποχών οι οποίες δημιούργησαν περιβαλλοντικά προβλήματα μεν, ωστόσο δεν σκιαζόταν από την υπερθέρμανση του πλανήτη αλλά κυριαρχούνταν από τον αγώνα για εξέλιξη, πρόοδο και -βέβαια- πλουτισμό και η μετάβαση καθυστερεί περαιτέρω σε χώρες με χαμηλούς ή ανύπαρκτους ρυθμούς ανάπτυξης ή και απαρχαιωμένης παιδείας.

Τα κτήρια, τα μεταφορικά μέσα, το νερό, το πράσινο και οι καλλιέργειες, τα απορρίμματα, η θέρμανση, οι καθημερινές οικιακές και επαγγελματικές δραστηριότητες, έχουν την σφραγίδα παρωχημένων νοοτροπιών και πρακτικών και βέβαια κοινωνικής παιδείας, η κλιματική αλλαγή ωστόσο πιέζει να αναθεωρηθούν.

Οι πρωτοβουλίες περιβαλλοντικών οργανώσεων, τοπικών και κυβερνητικών φορέων, εταιριών, μέσων μαζικής ενημέρωσης και βέβαια του εκπαιδευτικού προσωπικού (και σε λαμπρές περιπτώσεις χωρών, του εκπαιδευτικού συστήματος) διεθνώς, μόνο άσκοπες ή ευκαταφρόνητες δεν πρέπει να θεωρούνται. Εξυπηρετούν την εξάπλωση περιβαλλοντικής και οικολογικής συνείδησης, η οποία δεν μπορεί πλέον να επικοινωνείται κατ’ αποκλειστικότητα από -μικρά συνήθως- οικολογικά ή «πράσινα» πολιτικά κόμματα.

Η διάδοση των πληροφοριών που αφορούν το άμεσο, πλέον, μέλλον της ζωής στην Γη, εφοδιάζει τους ανθρώπους με στοιχεία κατάλληλα για την διαχείριση των πόρων στην καθημερινότητά τους, για την ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, για την υιοθέτηση σύγχρονης φιλοσοφίας στα θέματα περιβάλλοντος.

 Οι απόψεις διίστανται σχετικά με το κατά πόσον είναι αναστρέψιμη η κλιματική αλλαγή, ωστόσο, όποια θεωρία κι αν αποδεχθούμε, η αδράνεια, η αδιαφορία, η μη ανάληψη πρωτοβουλιών και πολύ περισσότερο η εμμονή σε έναν τρόπο ζωής ο οποίος έχει αποδειχθεί καταστροφικός, είτε θα επιταχύνουν το θεωρούμενο ως αναπόφευκτο ή θα μηδενίσουν τις πιθανότητες να επιτευχθεί η πιθανή αναστροφή του προβλήματος.  

Απλές, καθημερινές αλλαγές στις προτεραιότητες, όπως η προώθηση της χρήσης των ποδηλάτων μέσα στις πόλεις και η αντίστοιχη μείωση των μετακινήσεων με αυτοκίνητα, ο εκσυγχρονισμός των μέσων μαζικής μεταφοράς ώστε να εξυπηρετούν περισσότερους επιβάτες, η μετατροπή των παλαιών κτηρίων και οι περιβαλλοντικές προδιαγραφές των νεόδμητων, η γενικότερη και μεθοδευμένη μείωση στην κατανάλωση ενέργειας και η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ΑΠΕ, ακόμα κι αν μοιάζουν σταγόνα στον ωκεανό των κλιματικών προβλημάτων τα οποία απαιτούν δραστικές και παγκόσμιες πρωτοβουλίες, δίνουν το μέτρο των απαιτήσεων των κοινωνιών.

 Στρατιές ανθρώπων οι οποίοι ασχολούνται θεωρητικά, νομικά και νομοθετικά, επαγγελματικά και επιχειρηματικά, επιστημονικά ή πρακτικά με την κλιματική κρίση, συμφωνούν οτι η γνώση, η βούληση και η δράση, από όπου κι αν προέρχονται, θα παράσχουν τις λύσεις· και τα εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν πληγεί από τα φαινόμενα σε όλη την Γη, καταδεικνύουν μεν οτι δεν είναι πλέον νωρίς για να ενεργοποιηθούμε αλλά, όσο υπάρχουν άνθρωποι, δεν είναι αργά.

 

Β4. Μέλλον και παρόν υπό την Υπερθέρμανση του Πλανήτη


desertification

Περίπου ένα εκατομμύριο κάτοικοι των νοτίων ακτών του Μπαγκλαντές, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να επιβιώσουν των καταστροφών από τον κυκλώνα Μαχάσεν (από τον όνομα του καλού βασιλιά Mahasena, το οποίο δεν έπρεπε να δοθεί σε ένα καταστροφικό φαινόμενο σύμφωνα με τους ντόπιους) στις 17 Μαΐου 2013[1]. Παρότι οι ζημιές υπήρξαν «περιορισμένες» σε σχέση με τις αναμενόμενες, οι θάνατοι έξι ανθρώπων αποτελούν τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές[2]. Το Μπαγκλαντές, η Σρι Λάνκα, η Βιρμανία και οι νοτιοανατολικές ακτές της Ινδίας πλήττονται επανειλημμένα από κυκλώνες και συγκαταλέγονται στις χώρες «υψηλού κινδύνου». 

 Τα φαινόμενα όπως είδαμε, δεν αποδίδονται ευθέως, ούτε κατ’ αποκλειστικότητα στην κλιματική αλλαγή, αποτελούν όμως το μέτρο για την ετοιμότητα των κρατών όσο και για την κλίμακα των καταστροφών που θα προκληθούν αν δεν αναχαιτιστεί και δεν αντιστραφεί η πορεία της.

 Μελέτες έχουν ασχοληθεί με τους κλιματικούς πρόσφυγες, είτε ως άμεση συνέπεια, είτε ως κοινωνικό και οικονομικό φαινόμενο το οποίο ενεργοποιείται από τις κλιματικές καταστροφές. Οι πληθυσμοί εγκαταλείπουν ευκολότερα μια χώρα που πλήττεται όταν δεν μπορεί να υποστηρίξει την αποκατάσταση των απωλειών και να εξασφαλίσει στοιχειώδη ασφάλεια για το μέλλον. Ωστόσο, ακόμα και κάτοικοι χωρών όπως οι ΗΠΑ, οι οποίοι μετά από καταστροφές όπως αυτές του τυφώνα Σάντυ διατηρούν τις δυνατότητες να συνεχίσουν την ζωή τους στον ίδιο τόπο, παραμένουν εν δυνάμει πρόσφυγες[3]

Χαρακτηριστική μεταφορά αποτελεί η σκηνή από την ταινία του Ρόλαντ Έμεριχ «Η επόμενη μέρα», του 2004, στην οποία πλήθη αμερικανών, προκειμένου να γλυτώσουν από τις κλιματικές καταστροφές, προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα της χώρας και να καταφύγουν στο Μεξικό, ακολουθώντας την αντίστροφη πορεία από αυτή των μεταναστών που αναζητούν καλύτερες συνθήκες ζωής στις ΗΠΑ[4].

Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής καταλύουν τα σύνορα για εκείνους που κινδυνεύουν.

 Δεν υπάρχουν υποδομές, ούτε περιοχές οι οποίες να είναι άτρωτες από τα φυσικά φαινόμενα και δεν θα πρέπει να υποθέτουμε οτι οι θάνατοι και οι καταστροφές οφείλονται μόνο στην ελλιπή οργάνωση κάποιων χωρών. Τα φαινόμενα είναι απρόβλεπτα, είναι ακραία και θα εντείνονται όσο δεν μεταβάλλεται η διαχείριση του πλανήτη.

 Οι χώρες με τις οποίες τα ΜΜΕ ασχολούνται μόνο με αφορμή τις κλιματικές και κοινωνικοπολιτικές καταστροφές που τις πλήττουν, κατοικούνται από ανθρώπους των οποίων η καθημερινότητα, η στέγη, η ζωή, δεν είναι μικρότερης αξίας από του δυτικού κόσμου. Οι απώλειες, ανθρώπινες και υλικές, έχουν όμοιο κόστος για τους κατοίκους όλων των χωρών. Οι επιλογές είναι είτε η εθελότυφλη αναμονή μέχρι να φθάσουν οι καταστροφές στην -όποια- χώρα μας ή η αντιμετώπιση του προβλήματος στην γέννησή του, δηλαδή στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και η συμμετοχή (ή μη) του «δυτικού πολιτισμού» σε αυτή θα είναι αποφασιστική.

 


 

Α2. Άνθρωπος και Άνθρακας


Ο άνθρακας ή αλλιώς κάρβουνο ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και η εκμετάλλευσή του ως καυσίμου είχε ξεκινήσει ήδη στην Κίνα -φυσικά- πολύ πριν ανακαλύψουν τις ιδιότητές του στην Ευρώπη, αν και θεωρείται πιθανή η χρήση του από τους αρχαίους Ρωμαίους. Η εξόρυξή του τοποθετείται πρώτα στην Αγγλία του 13ου αιώνα, ωστόσο μέχρι τις αρχές του 18ο αιώνα η χρησιμοποίησή του παρέμενε περιορισμένη κυρίως στην οικιακή θέρμανση.

Όταν έγιναν ευρέως γνωστές οι ιδιότητές του, ακολούθησαν οι εφευρέσεις στις οποίες μπορούσε να χρησιμοποιηθεί (ατμομηχανές) οπότε αυξήθηκε κατακόρυφα η ζήτηση και εντατικοποιήθηκε η εκμετάλλευσή του. Ο συνδυασμός αυτός, σηματοδότησε την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης[1] και ο άνθρακας έγινε ο νέος χρυσός.

Η εξόρυξη του άνθρακα είναι συνυφασμένη με την εκμετάλλευση της εργασίας των ανθρακωρύχων σε εξαιρετικά επικίνδυνες -με πολλούς τρόπους- συνθήκες και της μεγάλης ιστορίας των εργατικών αγώνων τους σχεδόν από το 1800[2] σε Βρετανία, Πολωνία, Ιαπωνία, Καναδά, Χιλή και ΗΠΑ. Ανθρακωρύχοι πέθαιναν εγκλωβισμένοι σε πτώσεις των τοιχωμάτων των ορυχείων, από ασφυξία, δηλητηριάσεις και εκρήξεις από τις αναθυμιάσεις. Είναι χαρακτηριστικές οι εικόνες από ταινίες εποχής όπου εμφανίζονται να έχουν μαζί τους στις στοές κλουβιά με καναρίνια ώστε να αντιλαμβάνονται τις διαρροές δηλητηριωδών αερίων.  

Ενδεικτικό -αν και δεν επρόκειτο για ανθρακωρυχείο- των κινδύνων για τους εργαζόμενους κάτω από την Γη είναι το ατύχημα στο ορυχείο Σαν Χοσέ του Κοπιαπό, Χιλή το 2010, όπου 33 άτομα παγιδεύτηκαν σε βάθος 700 μέτρων και τα οποία διασώθηκαν με υπεράνθρωπες προσπάθειες αλλά και με την χρήση κάθε διαθέσιμης τεχνολογίας του 21ου αιώνα. Επίσημες στατιστικές καταγράφουν 6.027 θανάτους σε ανθρακωρυχεία της Κίνας το 2004 και περίπου 30 κάθε χρόνο στις ΗΠΑ[3].

Ο άνθρακας είναι λοιπόν διαχρονικά συνδεδεμένος με θανάτους ανθρώπων κάτω από την Γη και στην συνέχεια πάνω σε αυτήν. 


[1]  Encyclopædia Britannica http://www.britannica.com/EBchecked/topic/122863/coal (22.5.2013)

[2]  Podobnik, Bruce, 2006, Global Energy Shifts, Philadelphia, PA, Temple University Press, σελ. 40, http://books.google.gr/books?id=UZa2qle9GJgC&pg=PA40&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false και http://lccn.loc.gov/2005043943 (22.5.2013)