Εκπομπές CO2
Ε2. Εναλλακτικές επιλογές για την μείωση εκπομπών CO2 #2
Δέσμευση και Αποθήκευση Άνθρακα (CCS)
Η μέθοδος CCS, είναι η διαδικασία δέσμευσης των εκπομπών CO2 στην πηγή από όπου αυτές θα διέφευγαν στην ατμόσφαιρα και η διοχέτευσή τους επιτόπου, μέσω αγωγών ή με μεταφορικά μέσα, σε αποθηκευτικούς χώρους, δηλαδή φυσικούς υπόγειους γεωλογικούς σχηματισμούς, όπως απεικονίζεται πιο κάτω. Η εφαρμογή της διαδικασίας, απαιτεί εξοπλισμό και προσαρμογή των μονάδων παραγωγής που εκπέμπουν CO2, δίκτυο μεταφοράς και πρόβλεψη για κατάλληλους αποθηκευτικούς χώρους. Η διοχέτευση CO2 στο υπέδαφος χρησιμοποιείται από την δεκαετία του 1970 ως μέθοδος «ενισχυμένης ανάκτησης πετρελαίου», δηλαδή για την αύξηση της ποσότητας του αντλούμενου καυσίμου[1].
Της μεθόδου CCS υπεραμύνονται φορείς -όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άνθρακα και Λιγνίτη (Eurocoal)[2]– και ιδιωτικές ή κρατικές πετρελαϊκές και άλλες εταιρίες, ως πιο συμφέρουσα από άποψη κόστους τεχνολογία που επιτρέπει την συμμόρφωση προς τις εκάστοτε νομοθεσίες μείωσης των εκπομπών CO2 στα πλαίσια λειτουργίας business as usual, δηλαδή χωρίς την υποχρέωση μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων.
Πολυεθνικές εταιρείες όπως οι αμερικανικές Exxon Mobil[3] και Chevron[4], η ολλανδική Royal Dutch Shell Plc, η νορβηγική Statoil ASA (STL), η γαλλική Alstom SA (ALO), η σουηδική Vattenfall -που αναφέραμε πιο πάνω- και πολλές άλλες, κάνουν χρήση της μεθόδου και παράλληλα πραγματοποιούν νέες επενδύσεις σε μονάδες παραγωγής ενέργειας σε ΗΠΑ, Καναδά και Ευρώπη, στις οποίες ενσωματώνουν την συγκεκριμένη τεχνολογία.
ΠΗΓΗ: Intergovernmental Panel on Climate Change
Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Δέσμευσης και Αποθήκευσης Άνθρακα, παρουσιάζει 75 ενεργές μονάδες CCS διεθνώς το 2012, από τις οποίες 24 βρίσκονται στις ΗΠΑ, 21 στην Ευρώπη, 11 στην Κίνα, 8 στον Καναδά και οι υπόλοιπες σε όλες τις περιοχές και τις ηπείρους, εκτός της Νοτίου Αμερικής όπου ωστόσο μελετάται η δυνατότητα εγκατάστασής τους[5].
Οι εταιρίες διατείνονται οτι η μέθοδος είναι ασφαλής, ενώ παράλληλα διαβεβαιώνουν τους μετόχους τους οτι είναι κερδοφόρα, ωστόσο οι υπόγειες αποθήκες ενέχουν τον κίνδυνο των διαρροών είτε προς την επιφάνεια, είτε προς υδροφόρους ορίζοντες εξαιτίας, τόσο ανθρώπινου λάθους όσο και σεισμών ή άλλων γεωλογικών φαινομένων, με τον ίδιο τρόπο που έχουν αποβεί θανατηφόρα τα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας. Επίσης, η μεταφορά μέσω δικτύου σωληνώσεων, όταν δεν είναι δυνατή η αποθήκευση στην περιοχή όπου λειτουργεί μια μονάδα που εκπέμπει CO2, ενέχει επιπλέον κίνδυνο διαρροών.
Η Οδηγία 2009/31/ΕΕ/23.4.2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, «θεσπίζει το νομικό πλαίσιο για την περιβαλλοντικά ασφαλή γεωλογική αποθήκευση του CO2, ως συμβολή στην μάχη εναντίον της κλιματικής αλλαγής» και προβλέπει οτι «ο σκοπός της περιβαλλοντικά ασφαλούς γεωλογικής αποθήκευσης CO2 είναι ο διαρκής περιορισμός του CO2 με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτρέψει και, όπου είναι δυνατόν, να εξαλείψει κατά το δυνατόν αρνητικά φαινόμενα και οποιοδήποτε κίνδυνο για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.»
Επίσης σύμφωνα με την ίδια Οδηγία, οι χώρες-μέλη, αν και εφόσον επιτρέψουν την εφαρμογή της μεθόδου σε εδάφη τους, αφού εξετάσουν τις πιθανότητες να είναι ενεργειακά εκμεταλλεύσιμα σύμφωνα με τις πολιτικές της ΕΕ για την ενεργειακή επάρκεια, θα πρέπει να παρέχουν στους πολίτες τους περιβαλλοντικές πληροφορίες για την γεωλογική αποθήκευση και να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις γεωλογικές ιδιαιτερότητες όπως η σεισμικότητα, δηλαδή «εάν υπό τις προτεινόμενες συνθήκες χρήσης δεν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος διαρροής και εάν δεν υφίστανται σημαντικοί κίνδυνοι για το περιβάλλον και την υγεία.» [6]
Οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις, μετά το οριστικό κλείσιμό τους, βρίσκονται επί 20 χρόνια υπό την ευθύνη της εταιρίας λειτουργίας τους όσον αφορά τους ελέγχους και την ασφάλειά τους και στην συνέχεια, υπό προϋποθέσεις ασφαλείας, περνούν στην ευθύνη, την δικαιοδοσία και στην υποχρέωση ελέγχου των Αρμόδιων Αρχών[7], δηλαδή κρατικών φορέων, καθεστώς το οποίο θεωρείται ελαστικό και δελεαστικό από εταιρίες εκτός ΕΕ[8], αφού περιορίζει σε σχετικά βραχυπρόθεσμο ορίζοντα την ευθύνη των εταιριών.
Η αποθήκευση στο υπέδαφος των ωκεανών έχει κριθεί περιβαλλοντικά επισφαλής σύμφωνα με μελέτες και έχει απαγορευτεί από τις διεθνείς συνθήκες για την διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος (Λονδίνου και OSPAR)[9]. Η απαγόρευση ενισχύει τις αμφιβολίες σχετικά με την ασφάλεια της μεθόδου, η οποία παρουσιάζει έντονες ομοιότητες με την απόρριψη πυρηνικών αποβλήτων στους ωκεανούς μέχρι το 1993 οπότε απαγορεύτηκε, χωρίς αυτό να σημαίνει οτι δεν παραβιαζόταν, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα υγείας στους κατοίκους της Σομαλίας και καταστροφές στα παράλιά της[10].
Με την μέθοδο αυτή, κυριολεκτικά θάβεται το πρόβλημα των εκπομπών CO2 οι οποίες παραμένουν στα ίδια επίπεδα -αν δεν αυξάνονται- και απομένει στο μέλλον να φέρει στην επιφάνεια τα περιβαλλοντικά προβλήματα που θα έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας της εφαρμογής της.
Επίσης διαλευκαίνεται το «μυστήριο» των χαμηλών εκπομπών κάποιων βιομηχανικών χωρών της Ευρώπης, ενώ παράλληλα ελλοχεύει ο κίνδυνος να μετατραπούν τα εδάφη όσων χωρών το επιτρέψουν -για οικονομικούς ή πολιτικούς λόγους-, σε αποθήκες αποβλήτων CO2, με άγνωστες και μη προβλέψιμες συνέπειες.
Εξοικονόμηση ενέργειας
Εναλλακτικά των πολιτικών που ήδη αναφέραμε και στην πορεία της προς τον εκσυγχρονισμό -σύμφωνα με τις στρατηγικές που έχει εκπονήσει-, η ΕΕ εξετάζει μέσω των Προγραμμάτων Δράσης για την Εθνική Ενεργειακή Αποδοτικότητα (NEEAP), τις δυνατότητες να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας στα κράτη μέλη με κατάλληλη οργάνωση του δημόσιου τομέα. Τα προγράμματα αυτά θέτουν ως στόχο την μείωση της κατανάλωσης κατά 9% μέχρι το 2016, ενώ «αρμόδιοι φορείς των χωρών μελών υποχρεούνται να προωθήσουν τον στόχο με οικονομικά αποδοτικούς τρόπους» [11].
Στην αξιολόγηση της προόδου για το 2012 στην οποία εξετάστηκε το κυβερνητικό πλαίσιο και οι πολιτικές σε διάφορους τομείς (δημόσιο, μεταφορές, κτήρια, συσκευές, βιομηχανία και τριτογενής τομέας), οι έλληνες ειδικοί που συμμετείχαν, κρίνουν οτι η Ελλάδα, στην βάση ενός «βέλτιστου» πακέτου πολιτικών, παρουσιάζει μέτρια πρόοδο στις «ενεργειακά αποδοτικές πολιτικές»[12] και
σύμφωνα με τον πίνακα, βρίσκεται στην 16η θέση μεταξύ των 27 χωρών μελών της ΕΕ.
Θετικό παράδειγμα στις αποτελεσματικές πολιτικές αποτελεί η Δανία, η οποία βρίσκεται στην 2η θέση και σύμφωνα με την αξιολόγηση έχει λάβει βασικά μέτρα στα πλαίσια των οποίων οι εταιρίες ενέργειας πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων για την ενεργειακή αποτελεσματικότητα μέσω υποχρέωσης για εξοικονόμηση ενέργειας. Επιπλέον, το Ταμείο Εξοικονόμησης Ενέργειας της χώρας, παρέχει κρατική χρηματοδότηση για ενεργειακή αποδοτικότητα, σε νοικοκυριά, στον δημόσιο τομέα και σε επιχειρήσεις, ενώ υπάρχουν μέτρα αυξημένης φορολόγησης για πηγές ενέργειας που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα.
Η 1η Φινλανδία χρησιμοποίησε αποτελεσματικές πολιτικές στα δημόσια κτήρια και μεταξύ άλλων μέτρων που εφάρμοσε είναι η συμφωνία με την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία είναι αρμόδια για τον έλεγχο, τις λογιστικές αξιολογήσεις και την οικονομική υποστήριξη επενδύσεων στην οικονομία ενέργειας. Το πακέτο των πολιτικών της Φινλανδίας περιλαμβάνει αυστηρά πρότυπα χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας σε παλαιότερα και νεόκτιστα κρατικής ιδιοκτησίας κτήρια[13].
ΠΗΓΗ: Energy Efficiency Watch
Οι υπεύθυνοι του προγράμματος NEEAP όσο και οι έρευνες των ειδικών που συμμετείχαν, υποδεικνύουν οτι η Ελλάδα δεν έχει ούτε φιλόδοξη, ούτε καινοτόμα πολιτική για την ενεργειακή αποτελεσματικότητα[14] και καταγράφουν την έλλειψη μακροχρόνιων στρατηγικών και πρωτοβουλιών της Ελλάδας, η οποία σε όλους τους τομείς ακολουθεί την τακτική «συμμόρφωσης», είτε ιδρύοντας υπηρεσίες και φορείς, είτε υιοθετώντας και -στο μέτρο του δυνατού- εφαρμόζοντας τις οδηγίες της ΕΕ, όπως επιβεβαιώνει η απάντηση του αρμόδιου του ΥΠΕΚΑ:
«Δεν έχουν μπει ακόμα στόχοι. Υπάρχουν οι δεσμεύσεις της ΕΕ. Αυτές έχουμε. Η Ελλάδα είναι υπέρ μιας συνεκτικής και φιλόδοξης συμφωνίας για την 2η περίοδο [του Πρωτοκόλλου του Κυότο]. Έχει αποφασιστεί οτι θα γίνει αλλά δεν έχουν μπει στόχοι και διαδικασίες.»
Οι προοπτικές να γίνει η Ελλάδα πρωτοπόρος στον εκσυγχρονισμό και στην εφαρμογή μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας ειδικότερα και προς ένα καινοτόμο και λαμπρό μέλλον στον τομέα της πρόληψης και προστασίας από την κλιματική αλλαγή γενικότερα, διαγράφονται αβέβαιες. Η παγκόσμια τάση αλλά κυρίως οι πολιτικές της ΕΕ, θα ορίσουν τα πλαίσια μέσα στα οποία θα υποχρεωθεί να δράσει. Στα παγκόσμια, όπως και στα εσωτερικά -καταστροφικά- φαινόμενα που έχει να διαχειριστεί, θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν και να δώσουν τον «τόνο» οι κάτοικοί της, ως άμεσα ενδιαφερόμενοι και θιγόμενοι και το ίδιο βέβαια έχουν την δυνατότητα να πράξουν οι κάτοικοι όλου του πλανήτη.
Η ενημέρωση, η αφύπνιση και η παιδεία, αποτελούν το διαχρονικό και συμπαγές υπόβαθρο για την πρόοδο σε οποιονδήποτε τομέα και είναι η καλλιέργειά τους ή, αντίθετα, ο αποκλεισμός τους που δημιουργούν τις στατιστικές και ποιοτικές διαφοροποιήσεις. Ωστόσο, όταν πρόκειται για προβλήματα πανανθρώπινα, όπως η κλιματική αλλαγή, η έννοια της παγκοσμιοποίησης μπορεί να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να εξυπηρετήσει το ουσιαστικό κέρδος το οποίο είναι οι άνθρωποι και η ποιότητα ζωής τους, αν όχι η επιβίωσή τους, όχι πλέον με τα πρότυπα και τους όρους που θέτει ένα ποσοστό του πληθυσμού της Γης και τα οποία δημιουργούν ανάγκες, κόστος και απώλειες για όλους.
[1] Energy.gov http://energy.gov/fe/science-innovation/oil-gas/enhanced-oil-recovery (27.5.2013)
[2] EUROCOAL http://ec.europa.eu/clima/consultations/0005/registered/15188031940-74_european_association_for_coal_and_lignite_en.pdf (27.5.2013)
[3] ExxonMobil http://www.exxonmobil.com/Corporate/energy_techsummary_feasibilty.aspx (27.5.2013)
[4] Chevron http://www.chevron.com/deliveringenergy/oilsands/ (27.5.2013)
[5] Global CCS Institute http://www.globalccsinstitute.com/data/large-scale-integrated-projects-asset-lifecycle-stage-and-region και http://cdn.globalccsinstitute.com/sites/default/files/publications/22562/global-status-ccs-2011.pdf (27.5.2013)
[6] EUR-Lex http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32009L0031:EN:NOT (27.5.2013)
[7] European Commission http://ec.europa.eu/clima/policies/lowcarbon/ccs/implementation/docs/gd3_en.pdf (27.5.2013)
[8] Eco Business http://www.eco-business.com/news/carbon-capture-imperiled-from-exxon-to-nuon-by-worst-case-scenario/ (27.5.2013)
[9] Green Facts http://www.greenfacts.org/en/co2-capture-storage/l-2/6-ocean–storage-co2.htm#2 (27.5.2013)
[10] BBC News http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4312553.stm (28.5.2013)
[11] Energy Efficiency Watch http://www.energy-efficiency-watch.org/ (20.5.2013)
[12] E.E.W. Survey Report http://www.energy-efficiency-watch.org/fileadmin/eew_documents/EEW2/EEW_Survey_Report.pdf, σελ.43 (22.5.2013)
[13] Energy Efficiency Watch http://www.energy-efficiency-watch.org/fileadmin/eew_documents/Documents/EEW2/Good_practice_ways_out_of_energy_debt_BROCHURE.pdf (28.5.2013)
[14] Energy Efficiency Watch http://www.energy-efficiency-watch.org/fileadmin/eew_documents/Documents/EEW2/Greece.pdf (28.5.2013)
Ε2. Εναλλακτικές επιλογές για την μείωση εκπομπών CO2 #1
Η δραστική και αποτελεσματική μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου δεν φαίνεται πιθανή στο άμεσο μέλλον, αφού μεταξύ της απρόσκοπτης βιομηχανικής παραγωγής και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, οι ανεπτυγμένες χώρες σαφώς επιλέγουν την πρώτη, αναζητώντας ταυτόχρονα μεθόδους μείωσης των εκπομπών CO2 οι οποίες να λαμβάνουν υπ’ όψιν την σχέση κόστους-κέρδους, τον παγκόσμιο ανταγωνισμό και τα ενεργειακά τους αποθέματα.
Οι αναπτυσσόμενες βιομηχανικά χώρες από την πλευρά τους, στον αγώνα τους να γίνουν ανταγωνιστικές και υπολογίσιμες σε επίπεδο επιρροής και διασφάλισης της δύναμης και των οικονομικών συμφερόντων τους, τελικά λειτουργούν αρνητικά -σε εκβιαστικό βαθμό- για τις ειλημμένες και μελλοντικές δεσμεύσεις των ανεπτυγμένων.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι η πρώτη περιβαλλοντική πρόκληση που χρειάζεται να αντιμετωπίσει η Γη, οι άνθρωποι και η τεχνολογία. Έρευνες διεξάγονται εδώ και δεκαετίες, είτε για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ιδιαίτερα των αστικών περιοχών, είτε για την προστασία της στιβάδας του όζοντος από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 -φαινόμενα που επίσης συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη- και από το 1997 για την κλιματική αλλαγή.
Οι ανανεώσιμες, βιώσιμες και περιβαλλοντικά συμβατές μορφές ενέργειας αποτελούν την εναλλακτική λύση ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες και η ζήτηση ενώ δεν θα εντείνεται το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Καλύπτουν ήδη το 20% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρισμού και το 13% σε βασική κατανάλωση ενέργειας, με το μεγαλύτερο ποσοστό να χρησιμοποιείται στις αναπτυσσόμενες χώρες (47% στην Αφρική) [1] αλλά και σε ανεπτυγμένες που χρησιμοποιούν σε μεγάλη κλίμακα ΑΠΕ, όπως οι ευρωπαϊκές Σουηδία, Λιθουανία, Φινλανδία και Πορτογαλία[2].
Επειδή τα στοιχεία κρύβουν σε μερικές περιπτώσεις περισσότερα από όσα απεικονίζουν, η Σουηδία εμφανίζεται μεν στις καλύτερες θέσεις όσον αφορά στις εκπομπές CO2, στην διάδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στις πολιτικές που εφαρμόζει, όπως φαίνεται και στην κατάταξη για το 2013 (Παράρτημα VI), ωστόσο η σουηδική κρατική εταιρία παραγωγής ενέργειας Vettenfall[3] χρησιμοποιεί λιγνίτη, περιλαμβάνεται στις 30 πιο ρυπογόνες της Ευρώπης με τρείς μονάδες της που λειτουργούν στην Γερμανία ενώ οι εκπομπές CO2 του εργοστασίου που λειτουργεί στο εσωτερικό της, είναι διπλάσιες από τις συνολικές εκπομπές της χώρας. Επίσης θεωρείται οτι εάν στις εγχώριες εμπομπές συνυπολογίζονταν με εκείνες των χωρών όπου ενεργοποιείται η εταιρία, η Σουηδία θα βρισκόταν στις κορυφαίες χώρες σε κατά κεφαλήν εκπομπές CO2[4].
Ασφαλώς δεν αποτελεί την μοναδική περίπτωση υποκριτικής πολιτικής χωρών, εταιριών ή θεσμικών οργάνων, όπως είδαμε στην περίπτωση των «ενσωματωμένων» ρύπων της Βρετανίας, των δανείων που χορηγεί η γερμανική τράπεζα KfW και άλλων περιπτώσεων που θα δούμε στην συνέχεια.
(VI)
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)
Ως ανανεώσιμες, νοούνται οι πηγές ενέργειας οι οποίες μπορούν να ανατροφοδοτούν την παραγωγή τους χωρίς να καταναλώνουν επιπλέον καύσιμο. Οι κυριότερες χρησιμοποιούμενες μέθοδοι είναι:
- Αιολική ενέργεια. Η παραγωγή προέρχεται από την κίνηση ανεμογεννητριών οι οποίες μετατρέπουν τα ρεύματα αέρα σε ενέργεια. Θεωρείται κατάλληλη για παροχή ενέργειας σε μη αστικές ή αγροτικές περιοχές, ενώ έχει ως προαπαιτούμενο την κίνηση ανέμων στην περιοχή και τις εκτάσεις για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών, οι οποίες μπορούν να τοποθετηθούν και μέσα στην θάλασσα, κοντά σε παράλια, προκειμένου να επιτυγχάνεται μέγιστη εκμετάλλευση των ανέμων.
Το σημαντικότερο μειονέκτημα που παρουσιάζει είναι οτι δεν αποθηκεύεται και ως εκ τούτου υπάρχει το ενδεχόμενο να μην συμπίπτει χρονικά η ζήτηση ενέργειας με την κίνηση των ανέμων[5], ωστόσο πιστεύεται οτι θεωρητικά υπάρχει η δυνατότητα να παράγει 40 φορές την τρέχουσα ζήτηση σε ηλεκτρική ενέργεια[6]. Στην Ελλάδα, μέχρι το τέλος του 2012, η αιολική ενέργεια παρείχε 1.749 MW (Megawatts), δηλαδή το 6% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, έναντι 7% της ΕΕ και 16% της Ισπανίας, 17% της Πορτογαλίας και 6% της Κύπρου –χωρών της Μεσογείου[7].
- Υδροηλεκτρική ενέργεια. Παράγεται από την παροχέτευση υδάτων των ποταμών κυρίως, -με αξιοποίηση της ροής και της πτώσης τους ή μέσω φραγμάτων- αλλά και της θαλάσσιας κίνησης σε τουρμπίνες οι οποίες μετατρέπουν την ροή και την δύναμή τους σε ηλεκτρική ενέργεια[8].
Θεωρείται πηγή χαμηλού κόστους και μέχρι το 2010, παρείχε το 16,1% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ωστόσο επικρίνεται για την παρέμβαση που απαιτείται στην ροή των ποταμών και των οικοσυστημάτων τους, όσο και για τα μεγάλης κλίμακας έργα που απαιτούνται για την κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων[9], ζήτημα που έχει ανακύψει και στην Ελλάδα με τα έργα της εκτροπής του Αχελώου.
Στην Ελλάδα λειτουργούν 15 υδροηλεκτρικοί σταθμοί ισχύος 62,90 MW σύμφωνα με στοιχεία της ΔΕΗ Ανανεώσιμες[10], οι οποίοι παρήγαγαν το 2010, το 12% της ηλεκτρικής ενέργειας[11].
- Ηλιακή ενέργεια. Χρησιμοποιεί την ηλιακή ακτινοβολία για την παραγωγή θέρμανσης και ηλεκτρισμού, η οποία συλλέγεται μέσω φωτοβολταϊκών ηλιακών συλλεκτών ή μηχανών θερμότητας και μετατρέπεται σε θερμική ή μηχανική και τέλος σε ηλεκτρική ενέργεια. Προς το παρόν παρέχει μόνο το 1% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας, ωστόσο η σχετική τεχνολογία εξελίσσεται και το κόστος μειώνεται, οπότε αναμένεται περαιτέρω εξάπλωση της χρήσης της[12].
Στην Ελλάδα, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, η συνολική ισχύς των οποίων ανέρχεται το 2013 σε 1.836 MW[13], αυξήθηκε το 2012 πάνω από τις προσδοκίες, ως αποτέλεσμα των κινήτρων μέσω επιδοτήσεων, τα οποία όμως αναμένεται να μειωθούν ή να καταργηθούν (σύμφωνα και με τον εκπρόσωπο του ΥΠΕΚΑ, όπως θα δούμε) και στα πλαίσια της αύξησης της τιμής των καυσίμων και την μείωσης των τιμών των συλλεκτών. Η αύξηση της παραγωγής ηλιακής ενέργειας ωστόσο λειτούργησε αρνητικά για το ισοζύγιο της αγοράς ενέργειας, των χρηματοδοτήσεων ΑΠΕ και των κρατικών εσόδων[14].
- Βιομάζα. Πρόκειται για φυτικό υλικό το οποίο μέσω της φωτοσύνθεσης αποθηκεύει την ηλιακή ενέργεια και αναπαράγεται απεριόριστα. Ο ορθολογικός και αποτελεσματικός τρόπος χρήσης της όσο και τα αποτελέσματα κόστους-απόδοσης έχουν αμφισβητηθεί στις ΗΠΑ. Επίσης επικρίνεται επειδή η καύση της παράγει CO2 εξίσου με τα ορυκτά καύσιμα ωστόσο οι υποστηρικτές της προβάλλουν το επιχείρημα οτι δεν πρόκειται για «νέο άνθρακα» αλλά για ανακύκλωση της ποσότητας που είχαν απορροφήσει τα φυτά κατά την φωτοσύνθεση. Παράγεται από καύση φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων ή από καλλιέργειες που προορίζονται για χρήση ως βιομάζα[15]. Στην Ελλάδα σύμφωνα με Υπουργική Απόφαση, απαγορεύεται η χρήση βιομάζας για την θέρμανση και την παραγωγή ενέργειας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη[16].
- Από την βιομάζα παράγονται βιοκαύσιμα κατάλληλα για τα μεταφορικά μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως σε ΗΠΑ και Βραζιλία[17], αν και δεν έχουν πείσει τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, ο οποίος ενίσταται στην διάθεση εκτάσεων για την καλλιέργεια μη-παραγωγικών και μη-βρώσιμων φυτών, ενώ προτείνει την παραγωγή βιομάζας από «υποπροϊόντα, απόβλητα και κατάλοιπα»[18]. Βιοκαύσιμα όπως η βιοαιθανόλη και το βιοντίζελ, αποτέλεσαν διεθνώς το καύσιμο κίνησης στις μεταφορές το 2010, σε ποσοστό 2,7%, ενώ η Ελλάδα στα πλαίσια των δεσμεύσεών της, θα πρέπει να αντικαταστήσει τα καύσιμα για τις μεταφορές κατά 10% από βιοκαύσιμα μέχρι το 2020[19].
- Γεωθερμική ενέργεια. Χρησιμοποιεί την θερμότητα από το εσωτερικό της Γης, η οποία βρίσκει διέξοδο μέσω θερμών πηγών, η εκμετάλλευση των οποίων μπορεί να παράγει ενέργεια. Η Ισλανδία εκμεταλλεύεται την γεωθερμική ενέργεια για την παραγωγή ηλεκτρισμού, ενώ στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται σε κυρίως σε θερμοκήπια και ιαματικά λουτρά και σπανιότερα στην θέρμανση κτηρίων. χρήση και ωκεανογενής από την κίνηση των ωκεάνιων ρευμάτων εξαιτίας της γήινης κίνησης και βαρύτητας και οι δύο σε περιορισμένη κλίμακα και βέβαια με τον περιορισμό της ύπαρξης των απαραίτητων πηγών, η πρώτη ιδιαίτερα στην Ισλανδία και η δεύτερη στην διώρυγα του Παναμά[20].
Η προσαρμογή, οι κατασκευές και οι εγκαταστάσεις που είναι απαραίτητες για την εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτούν επενδύσεις, ενώ η ευρεία διάδοση και η χρήση τους θα προϋπέθεταν την σκόπιμη μείωση της εξόρυξης των ορυκτών καυσίμων επάνω στα οποία έχει δομηθεί η καταναλωτική κοινωνία και από τα οποία χώρες και κολοσσιαίες εταιρίες αποκομίζουν τεράστια, σχεδόν ασύλληπτα κέρδη.
Οι πιθανότητες να εξασφαλίζεται το σύνολο της ενέργειας παγκοσμίως από ανανεώσιμες πηγές είναι χαμηλές στο ορατό μέλλον και εφόσον υπάρχουν εκμεταλλεύσιμα αποθέματα ορυκτών καυσίμων. Έρευνες ωστόσο αποδεικνύουν οτι είναι δυνατόν μέχρι το 2050 να παράγεται το σύνολο της ενέργειας από ΑΠΕ και οτι η αντίθετη πολιτική, απλώς εξαντλεί τον πλανήτη και υπονομεύει την ζωή πάνω σε αυτόν[21]. Στο μεταξύ, γίνονται προσπάθειες εξάπλωσής τους και ήδη χρησιμοποιούνται στις μισές από τις νέες εγκαταστάσεις.
Η Λατινική Αμερική ήδη συμπεριλαμβάνει κατά 58% τις ΑΠΕ στο ενεργειακό της μείγμα, ενώ οι ΗΠΑ αύξησαν την χρήση ηλιακής ενέργειας κατά 50% και της υδροηλεκτρικής και αιολικής κατά 25% και ο Καναδάς ο οποίος παράγει το 60% της συνολικής του ενέργειας από υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις, την αύξησε κατά 7%, ενώ διπλασίασε το ποσοστό αιολικής ενέργειας το 2011.
Στην Ευρώπη, το ποσοστό των ΑΠΕ αυξήθηκε κατά 26% , ενώ η Βρετανία παρουσίασε αύξηση 65% και η Ιταλία πενταπλασίασε το ποσοστό της. Δυστυχώς, η Ισπανία φαίνεται να μείωσε το ποσοστό από 33 σε 29%, ως αποτέλεσμα των πολιτικών που οφείλονται στην οικονομική κρίση[22].
Στην Ευρώπη-27 χωρών-μελών οι ΑΠΕ το 2010 αντιπροσώπευαν το 14,3% της κατανάλωσης για θέρμανση, το 19,6% για ηλεκτρισμό και το 4,7% για καύσιμα μεταφορών, ενώ η συνολική συμμετοχή του 12,5% δείχνει επίτευξη κατά 60% του στόχου για το 2020, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος[23] .
Ας έχουμε υπ’ όψιν οτι κάποια εντυπωσιακά ποσοστά οφείλονται στην πολύ μικρή συμμετοχή των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας μέχρι πρότινος (αύξηση 50% μπορεί να σημαίνει οτι το 1% έγινε 1,5), φανερώνουν ωστόσο την τάση και την ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από τα -εισαγόμενα- ορυκτά καύσιμα.
Στην Ελλάδα, η φύση έχει παράσχει μεν τα «δώρα» της παρατεταμένης ηλιοφάνειας και των ανέμων, τα οποία προβάλλει ο τομέας του τουρισμού, αλλά εγκαταλείπονται στην σφαίρα του τυχαίου χωρίς να γίνεται μεθοδευμένη προσπάθεια διοχέτευσής τους στην παραγωγή ενέργειας. Όπως είδαμε, η ηλεκτροπαραγωγός ΔΕΗ όσο και το οργανωμένο κράτος, απλώς περιορίζονται στην «συμμόρφωση» προς τις οδηγίες της ΕΕ -όταν αυτό είναι αναπόφευκτο-, αντί να αποφασίζουν στρατηγικές ωφέλιμες για το μέλλον της χώρας, των κατοίκων και του περιβάλλοντος. Η ενέργεια που παράγεται από ΑΠΕ περιορίζεται στο μισό του στόχου για το 2020 και είναι ο αγωγός TAP και οι υδρογονάνθρακες, για την εξόρυξη των οποίων δεν υπάρχει ουδεμία εθνική υποδομή και τεχνολογία, που προβάλλονται ως το μάννα εξ ουρανού και για τους οποίους δρομολογείται η διάθεση μέρους των κεφαλαίων από τα ΕΣΠΑ (2014-2020)[24].
Όπως μας είπε ο υπεύθυνος του ΥΠΕΚΑ[25] για την Ελλάδα: «Τα τελευταία χρόνια έχουμε τρομερή άνοδο των εφαρμογών ΑΠΕ αλλά δεν φτάνουν από μόνες τους να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας. Οι νέες τεχνολογίες έχουν κόστος. Έχουμε ήλιο αλλά τα φωτοβολταϊκά δεν είναι απλή υπόθεση και η εφαρμογή τους και η ανάπτυξή τους προϋποθέτει μια σειρά άλλων ενεργειών. Γίνονται κάποιες προσπάθειες να αναπτυχθούν πάνω σε κτίρια, στο έδαφος στις αγροτικές περιοχές.»
Όσον αφορά στο κόστος σε σχέση με την αντίστοιχη μείωση των δαπανών για ορυκτά καύσιμα, εύστοχα επεσήμανε οτι: «Δυνητικά και στο μέλλον [θα υπάρξει μείωση], αλλά μόνο εφόσον υπάρχει τρομερά μεγάλη εφαρμογή, η οποία όμως προϋποθέτει λεφτά. Είναι ένα κόστος και αυτή την στιγμή συνέχεια μειώνονται τα κίνητρα απόδοσης τα οποία δίνουμε για να βάλει ο κόσμος φωτοβολταϊκά.
Το ξεκίνησε [επιδοτήσεις για ΑΠΕ] η Ισπανία όπου έδιναν κίνητρα για να βάλει ο κόσμος φωτοβολταϊκά αλλά κι αυτοί δεν έχουν πια λεφτά, αρχίζουν λοιπόν και μειώνουν τις τιμές τις οποίες είχαν υποσχεθεί. Υπάρχουν τα προβλήματα της οικονομικής κρίσης τα οποία ταλανίζουν τους πάντες αλλά γίνονται βήματα. Έχει γίνει ανάπτυξη αλλά από μόνη της δεν φθάνει να καλύψει ενεργειακές ανάγκες.»
Tο δε μεγαλεπήβολο πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 2012[26] και σύμφωνα με τον πρώην υπουργό ΠΕΚΑ Γιώργο Παπακωνσταντίνου θα είχε την δυνατότητα να παράγει 10.000 MW από ηλιακή ενέργεια τα οποία θα εξήγαγε η Ελλάδα προς την Γερμανία[27], μοιάζει με ένα ακόμα «σχέδιο φάντασμα» των ελληνικών κυβερνήσεων το οποίο εγκρίθηκε χωρίς να ληφθούν υπ’ όψιν παράγοντες τους οποίους είχαν επισημάνει φορείς της αγοράς ενέργειας της Γερμανίας[28].
Η μεταφορά ενέργειας κρίθηκε ασύμφορη και όπως μας είπε ο υπεύθυνος του ΥΠΕΚΑ: «Ήταν μια εφαρμογή όπου μπαίνουν φωτοβολταϊκά και θα έπρεπε να πηγαίνει ενέργεια στην Γερμανία. Δεν είναι τόσο απλό, γιατί υπάρχει το θέμα της διανομής, δεν είναι μόνο η παραγωγή. Αυτά είναι καλά, τα φτιάχνεις για να δίνουν στην γύρω περιοχή ώστε να μην έχεις απώλειες. Είναι μου φαίνεται σε μια φάση συζήτησης ακόμα. Μπορεί να γίνει κάποια στιγμή.»
Όντως η όποια πρόοδος έχει σημειωθεί δεν είναι αρκετή, ούτε για τους ανθρώπους -ως καταναλωτές που πληρώνουν το αντίτιμο της ενέργειας και ως πολίτες που πρέπει να έχουν λόγο στις αποφάσεις που αφορούν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους-, ούτε για την Γη.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Α.Π.Ε. (ΚΑΙ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ) ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 2011
[Στον χάρτη εμφανίζεται το ποσοστό συμμετοχής των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανά περιοχές, το 2011]
ΠΗΓΗ: Enerdata
(V)
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ Α.Π.Ε. ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΜΕ ΟΜΑΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΖΩΝΗΣ
Οι επιδόσεις δείχνουν ακόμα μια φορά τα υψηλά ποσοστά της Νορβηγίας και της Σουηδίας που βρίσκονται εντός στόχων και δεσμεύσεων, σε αντίθεση με χώρες όπως η Ελλάδα η οποία βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο των 27 χωρών-μελών της ΕΕ.
ΠΗΓΗ: European Environment Agency
[1] Enerdata http://yearbook.enerdata.net/#/renewable-in-electricity-production-share-by-region.html (26.5.2013)
[2] European Commission, 2012, http://ec.europa.eu/energy/publications/doc/2012_energy_figures.pdf (28.5.2013)
[3] Vettenfall http://www.vattenfall.com/en/environmental-sustainability.htm (27.5.2013)
[4] Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Vattenfall#cite_ref-16 (27.5.2013)
[5] The Encyclopedia of Alternative Energy and Sustainable Living http://www.daviddarling.info/encyclopedia/W/AE_wind_energy.html (26.5.2013)
[6] Evaluation of global wind power, Cristina L. Archer and Mark Z. Jacobson, 2005
http://www.stanford.edu/group/efmh/winds/global_winds.html (26.6.2013)
[7] The European Wind Energy Association http://www.ewea.org/fileadmin/files/library/publications/statistics/Wind_in_power_annual_statistics_2012.pdf (3.6.2013)
[8] Water Encyclopedia http://www.waterencyclopedia.com/Ge-Hy/Hydroelectric-Power.html (26.5.2013)
[9] Worldwatch Institute http://www.worldwatch.org/node/9527 (26.5.2013)
[10] ΔΕΗ Ανανεώσιμες http://www.ppcr.gr/Energy.aspx?C=%2026 (3.6.2013)
[11] Invest in Greece Agency http://www.investingreece.gov.gr/default.asp?pid=36§orID=38&la=1 (3.6.2013)
[12] Worldwatch Institute http://www.worldwatch.org/node/5086 (26.5.2013)
[13] Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_power_in_Greece (3.6.2013)
[14] Forbes http://www.forbes.com/sites/christophercoats/2013/03/19/whats-behind-the-sudden-solar-surge-in-greece/ (3.6.2013)
[15] Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) http://www.cres.gr/kape/energeia_politis/energeia_politis_biomass_kalier_uk.htm (3.6.2013)
[16] Proforbiomed, Jan. 2012, http://www.proforbiomed.eu/sites/default/files/Situation%20report_all_7_8_2012_0-1.pdf (3.6.2013)
[17] Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Renewable_energy#Biomass (26.5.2013)
[18] European Environment Agency http://www.eea.europa.eu/about-us/governance/scientific-committee/sc-opinions/opinions-on-scientific-issues/sc-opinion-on-greenhouse-gas/view (26.5.2013)
[19] Invest in Greece Agency http://www.investingreece.gov.gr/default.asp?pid=36§orID=51&la=1 (3.6.2013)
[20] Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Renewable_energy#Geothermal_energy (26.5.2013)
[21] WWF, ECOFYS, Office for Metropolitan Architecture (OMA), 2011, http://wwf.panda.org/what_we_do/footprint/climate_carbon_energy/energy_solutions/renewable_energy/sustainable_energy_report/ (26.5.2013)
[22] Enerdata http://yearbook.enerdata.net/renewable-in-electricity-production-share-by-region.html (26.5.2013)
[23] European Environment Agency (ENER 028) http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/#c5=energy&c7=all&c0=10&b_start=0 (26.5.2013)
[24] Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_21/05/2013_499986 (27.5.2013)
[25] Κυριάκος Ψύχας, Διεύθυνση Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου
[26] ΦΕΚ, Τεύχος Πρώτο, αρ. 70/30.3.2012
[28] Deutsche Welle http://www.dw.de/importing-the-greek-sun-is-not-so-easy-say-critics/a-15437753 (3.6.2013)
Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στην Πολωνία
Στην Βαρσοβία, ξεκίνησε την περασμένη Δευτέρα, η 19η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών του Πρωτοκόλλου του Κυότο (COP19/CMP9) της Σύμβασης-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC).
Υπό την σκιά της κλιματικής και ανθρωπιστικής καταστροφής στις Φιλιππίνες από τον τυφώνα Χαϊγιάν, χιλιάδες εκπρόσωποι από τις χώρες μέλη του Πρωτοκόλλου του Κυότο μετέχουν στην Διάσκεψη που θα συνεχιστεί μέχρι τις 22 Νοεμβρίου στο Εθνικό Στάδιο της πόλης.
Ο απεσταλμένος των Φιλιππίνων Ναντέρεφ Σάνο, αναλύθηκε σε δάκρυα στην διάρκεια της ομιλίας του, ενώ ανήγγειλε οτι, σε ένδειξη συμπαράστασης προς τους πληγέντες συμπατριώτες του, θα απέχει από την τροφή στην διάρκεια της διάσκεψης, “μέχρι την ανάδειξη ουσιαστικού αποτελέσματος”, περιλαμβανομένου ενός Πράσινου Κλιματικού Ταμείου, το οποίο θα καταβάλει πόρους στις αναπτυσσόμενες χώρες για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή.
Οι σύνεδροι χειροκρότησαν όρθιοι τον Σάνο.
Ο στόχος του περιορισμού της ανόδου της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας στους 2°C, μοιάζει όλο και πιο ανέφικτος, δεδομένου οτι, όπως τόνισε και η Εκτελεστική Γραμματέας του UNFCCC Κριστίνα Φιγκέρες στην εισαγωγική ομιλία της, η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα έχει πλησιάσει (και σε κάποιες περιπτώσεις έχει αγγίξει) τα 400 ppm (σωματίδια ανά εκατομμύριο). Το μέγεθος ερμηνεύεται σε 400 σωματίδια CO2, σε κάθε εκατομμύριο σωματιδίων του ατμοσφαιρικού αέρα, το υψηλότερο μετά το 1958. (Α3)
Το περισινό πλήγμα των ανατολικών πολιτειών των ΗΠΑ από τον τυφώνα Σάντυ και οι καταστροφές από τον τυφώνα Μπόφα στις Φιλιππίνες και πάλι, θεωρούνται ως ενδεικτικές καταστροφές που απειλούν την γη και τους κατοίκους της όσο δεν μειώνονται οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG) τα οποία ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Ο Ναντέρεφ Σάνο τόνισε: “Μπορούμε να επανορθώσουμε. Μπορούμε να σταματήσουμε αυτήν την παραφροσύνη εδώ και τώρα.”
Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν αναλάβει δεσμεύσεις για την μείωση των εκπομπών GHG, ωστόσο είναι οι μη ανεπτυγμένες φτωχές χώρες αυτές που υφίστανται τις συνέπειες της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.
Μεταξύ των αναπτυσσομένων χωρών, καταχρηστικά και σύμφωνα με παλαιότερες συνθήκες που δεν έχουν αναθεωρηθεί, περιλαμβάνονται κάποιες από τις πλέον βιομηχανικά ανεπτυγμένες ρυπογόνες χώρες διεθνώς, όπως η Κίνα και η Ινδία.
Ο Υπουργός Περιβάλλοντος της Πολωνίας Μάρσιν Κόρολετς ο οποίος εξελέγη πρόεδρος της Διάσκεψης, κάλεσε σε συλλογική δράση όλους τους συμβαλλόμενους. “Μια χώρα ή μια ομάδα δεν μπορεί να κάνει την διαφορά… όμως ο καθένας μπορεί να προσφέρει κάποιο συστατικό του φαρμάκου”, είπε, επαναλαμβάνοντας στην πραγματικότητα την πάγια έμμεση μομφή προς τις ομάδες χωρών οι οποίες δεν μετέχουν στις συμφωνίες και στους περιορισμούς.
Η ίδια η Πολωνία εξάλλου, βρίσκεται πολύ ψηλά στους δείκτες εκπομπών, ενώ έχει απαιτήσει από την ΕΕ να της παρασχεθεί περισσότερος χρόνος από τις άλλες χώρες μέλη, προκειμένου να συμμορφωθεί με τους στόχους 20/20/20. (Γ3)
Είναι γνωστό όμως και στο πρόβλημα της διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής γίνεται τραγικά προφανές, οτι οι οικονομικές και πολιτικές σκοπιμότητες, σπανίως -αν όχι ποτέ- συμπίπτουν με τα ανθρώπινα συμφέροντα και τις ανθρώπινες ζωές.
Στο δελτίο τύπου της Διάσκεψης για την αναγγελία της έναρξης των εργασιών, η UNFCCC “καλεί τις κυβερνήσεις να αξιοποιήσουν τους βασικούς λόγους κινητοποίησης για την κλιματική αλλαγή, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, επιχειρηματικότητας και κοινωνίας και να σημειώσουν πρόοδο προς μια επιτυχή, παγκόσμια κλιματική συμφωνία το 2015”, οπότε και είναι προγραμματισμένη η Διάσκεψη στο Παρίσι όπου αναμένεται να συμφωνήσουν στην μείωση των εκπομπών τους και οι αναπτυσσόμενες χώρες. (Γ2)
Δ. Ελλάδα και Κλιματική Αλλαγή
Η Ελλάδα διαχρονικά διχάζεται στην προσπάθειά της να επιλέξει εάν γεωγραφικά, πολιτισμικά και πολιτικά εντάσσεται και ανήκει στην ανατολή ή στην δύση. Αδιαμφισβήτητη παραμένει ωστόσο η θέση της στην περιοχή της Μεσογείου η οποία αποτελεί κατά γενική ομολογία «θερμό σημείο» όσον αφορά στις κλιματικές επιπτώσεις -εκτός από τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις- και μοιράζεται με τις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες προβλήματα και συμφέροντα που σχετίζονται με τον τουρισμό, την αλιεία και τις καλλιέργειες.
Επιπλέον η Ελλάδα:
- Στον τομέα των κλιματικών φαινομένων περιλαμβάνεται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και ειδικότερα της Ανατολικής Μεσογείου,
- Έχει ήδη υποστεί συνέπειες που ως ένα βαθμό αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή, με ακραίους καύσωνες, ισχυρές βροχοπτώσεις και δριμείς χειμώνες,
- Οικονομικά περιλαμβάνεται στις βιομηχανοποιημένες και ανεπτυγμένες χώρες,
- Έχει συμβολή στο φαινόμενο με εκπομπές αερίων θερμοκηπίου,
- Στο χρονικό διάστημα μετά το 1950 οι εκπομπές της CO2, σχεδόν 25πλασιάστηκαν
(1950: 1.127 / 2000: 24.984 / 2008: 26.674 τόνοι)[1],
- Οι κύριες πηγές εκπομπών της οφείλονται στην καύση ορυκτών και υγρών καυσίμων και φυσικού αερίου, στην εξωτερική καύση καυσίμων και στην τσιμεντοβιομηχανία,
- Αποτελεί μέλος της παγκόσμιας κοινότητας την οποία αφορά το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής,
- Συμμετέχει σε διεθνείς και ευρωπαϊκούς φορείς,
- Δεσμεύεται να λαμβάνει μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών, είτε ως χώρα, είτε ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την οποία εξετάσαμε κάποιες από τις πολιτικές και οικονομικές επιλογές που αφορούν στο περιβάλλον.
Δ1. ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ
Οι συνολικές εκπομπές της Ελλάδας σε όλα τα αέρια θερμοκηπίου, σύμφωνα με τις εκθέσεις της χώρας προς τον UNFCCC, παραμένουν υψηλές, ενώ η μείωση που παρουσιάζουν από το 2008 αποδίδεται κυρίως στην μείωση δραστηριοτήτων των βιομηχανιών εξαιτίας της κρίσης, σε αντίθεση με την προ της κρίσης περίοδο 2001-2007, οπότε οι συνολικές εκπομπές αυξάνονταν σταθερά ετησίως σύμφωνα με τα στοιχεία της 5ης έκθεσης της ελληνικής κυβέρνησης του Ιανουαρίου 2010. (Πίνακας 1)
Ταυτόχρονα όμως η κρίση πρόσθεσε την έλλειψη πόρων στην ήδη καταγεγραμμένη έλλειψη συμμόρφωσης προς τις οδηγίες της ΕΕ για το περιβάλλον και βέβαια στην σταθερή απουσία συγκεκριμένων θεσμικών πρωτοβουλιών και δράσεων προσαρμοσμένων στις ανάγκες της χώρας.[2]
Από το 1992 και στις κατατάξεις του 2009 και του 2010 η Ελλάδα βρίσκεται στην διόλου κολακευτική 39η θέση μεταξύ περίπου 230 χωρών στις εκπομπές CO2.[3] (I Παράρτημα)
Σύμφωνα ωστόσο με τα λεγόμενα του υπεύθυνου του ΥΠΕΚΑ[4]:
«Υπάρχει ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ το οποίο η Ελλάδα ως κράτος μέλος το παρακολουθεί και το εφαρμόζει. Υπάρχουν οι στόχοι του 20/20/20 από το 2008. Οι γραμματείες (ενέργειας, περιβάλλοντος κλπ) έχουν προγράμματα για τον μετριασμό των εκπομπών και για την προσαρμογή, γιατί κάποια στιγμή ότι και να κάνουμε, η κλιματική αλλαγή θα αρχίσει να έχει κάποιες επιπτώσεις, άρα πρέπει να ετοιμαστούμε για να την αντιμετωπίσουμε. Παράλληλα θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές αλλά η αλήθεια είναι οτι αν δεν μειώσουν τις εκπομπές και οι άλλοι, δεν σημαίνει οτι δεν θα έχει η χώρα επιπτώσεις.»
Παρά τις διαβεβαιώσεις του υπουργείου, η Ελλάδα αξιολογείται με πολύ χαμηλή απόδοση στον Δείκτη Απόδοσης Κλιματικής Αλλαγής (CCPI) 2013, όπως φαίνεται στους χάρτες και βρίσκεται στην 45η θέση από τις 58 χώρες που αξιολογούνται.
Η αξιολόγηση βασίζεται:
στους δείκτες εκπομπών (30% για τα επίπεδα των εκπομπών και 30% για την πρόσφατη εξέλιξη των εκπομπών),
στην αποτελεσματικότητα (5% επίπεδο αποτελεσματικότητας και 5% για την πρόσφατη εξέλιξη στην αποτελεσματικότητα) και
στην ανανεώσιμη ενέργεια (8% πρόσφατη ανάπτυξη και 2% για το μερίδιο στο σύνολο της συνολικής παροχής ενέργειας), ενώ
το υπόλοιπο 20% του δείκτη CCPI 2013 βασίζεται στις αξιολογήσεις περισσότερων από 230 ειδικούς από τις αντίστοιχες χώρες.[5]
Πολύ καλή
Καλή
Μέτρια
Χαμηλή
Πολύ χαμηλή
Δεν περιλαμβάνεται στην αξιολόγηση
ΠΗΓΗ: Germanwatch-CAN Europe
(1) Συνολικές εκπομπές Αερίων Θερμοκηπίου (GHG) στην Ελλάδα (σε τόνους CO2eq) την περίοδο 2001-2007 (εκτός χρήσης γης)
|
|
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
| CO2 |
105.636,93 |
105.275,08 |
109.503,94 |
109.749,98 |
111.046,80 |
109.624,74 |
113.565,83 |
| CH4 |
8.545,14 |
8.521,12 |
8.407,67 |
8.301,50 |
8.146,27 |
8.127,90 |
8.128,08 |
| N2O |
10.628,48 |
10.510,61 |
10.367,13 |
10.284,89 |
9.931,72 |
9.660,20 |
9.425,77 |
| HFC |
3.307,95 |
3.381,18 |
2.941,99 |
2.942,13 |
2.628,43 |
596,65 |
665,57 |
| PFC |
91,38 |
88,33 |
77,30 |
71,38 |
71,31 |
71,16 |
58,66 |
| SF6 |
4,06 |
4,25 |
4,25 |
4,47 |
6,45 |
8,37 |
9,92 |
| ΣΥΝΟΛΟ |
128.213,94 |
127.780,57 |
131.302,28 |
131.354,35 |
131.830,97 |
128.089,01 |
131.853,83 |
| Δείκτης(έτος βάσης=100) |
119,0 |
118,6 |
121,9 |
122,0 |
122,4 |
118,9 |
122,4 |
ΠΗΓΗ: ΥΠΕΚΑ[6]
(2)
[Συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG)-εκτός από την χρήση και την μεταβολή χρήσης γης και την δασοκομία- 2006-2010.]
ΠΗΓΗ: UNEP Environmental Data Explorer (Σύμφωνα με εκθέσεις του ΥΠΕΚΑ στην UNFCCC)
Στην δήλωσή του προς την ολομέλεια της Διάσκεψης Κορυφής COP 17 στο Ντέρμπαν, Νότια Αφρική, τον Δεκέμβριο 2011, ο τότε Υπουργός ΠΕΚΑ Γιώργος Παπακωνσταντίνου, αφού εντόπισε ομοιότητες ανάμεσα στην οικονομική και την κλιματική κρίση, παρέθεσε τους στόχους της Ελλάδας στο πλαίσιο των δράσεων για την κλιματική αλλαγή και συγκεκριμένα:
- αποφασιστική δράση για την αλλαγή του ενεργειακού μείγματος
- ενεργειακή ανακαίνιση των κατοικιών
- οικολογικότερο σύστημα μεταφορών περιλαμβανομένης της ναυσιπλοΐας σε διεθνές επίπεδο και σε δίκαιη βάση
- αποτελεσματική και βιώσιμη γεωργία και
- νομικά δεσμευτική κάλυψη του 40% της ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2020 και πάνω από το 90% μέχρι το 2050, από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με αντίστοιχη μείωση των εκπομπών.[7]
Η Ελλάδα στο παρόν (Ιούνιος 2013), παραμένει σε οικονομική και κλιματική κρίση και ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου σε πολιτική και νομική.
Δ2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Αντίθετα με την συνήθη πρακτική των ελληνικών κυβερνήσεων και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις κόστους της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, τα φαινόμενα και οι επιπτώσεις επιβάλλεται και επείγει να αντιμετωπισθούν άμεσα.
Η έκθεση του 2011 της Τράπεζας της Ελλάδος για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην χώρα μας προβλέπει οτι: «Η κλιματική αλλαγή θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις σε διάφορους τομείς στην Ελλάδα. Οι επιπτώσεις στους τομείς της γεωργίας, των δασών, της αλιείας, του τουρισμού, των μεταφορών, στις δραστηριότητες σε παράκτιες περιοχές και στο δομημένο περιβάλλον των αστικών κέντρων οφείλονται στην αύξηση της θερμοκρασίας, στην ξηρασία, σε ακραία καιρικά φαινόμενα και στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Οι επιπτώσεις αυτές θα οδηγήσουν σε μείωση της παραγωγικότητας, σε απώλεια κεφαλαίου και σε επιπλέον δαπάνες για την αποκατάσταση των ζημιών. Αρνητικές συνέπειες θα υπάρξουν επίσης για τους τομείς της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων και της υγείας.»[8]
Επιπλέον, η Ελλάδα μαστίζεται από πυρκαγιές σχεδόν κάθε καλοκαίρι, με αποκορύφωμα αυτές του 2007 και του 2009. Το 2007 καταστράφηκαν περίπου 270.000 στρέμματα από πυρκαγιές που θεωρούνται οι χειρότερες των τελευταίων 50 ετών και ως η χειρότερη οικολογική καταστροφή στην χώρα μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο[9] κι έχασαν την ζωή τους 67 άτομα.[10] Το 2009 οι πυρκαγιές στην Αττική που έκαψαν 21.000 στρέμματα, όπως και αυτές στην Ισπανία, στην Κορσική, στην Σαρδηνία, σε μεγάλο βαθμό αποδίδονται στο κύμα καύσωνα στην Ευρώπη ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.[11]
Εξετάζεται ο βαθμός υπαιτιότητας σε αυτές παραγόντων όπως τα ακραία επίπεδα ζέστης, οι εμπρησμοί, οι ανύπαρκτες ή/και κατεστραμμένες υποδομές για την πρόληψη και την αντιμετώπισή τους, η εγκληματική αμέλεια και άλλων αμιγώς ελληνικών ή διεθνών «φαινομένων», τα οποία όμως δεν καταγράφονται σε ποσοστά.
Τα αποτελέσματα των πυρκαγιών ωστόσο, ανεξαρτήτως αιτίων, είναι η επιβάρυνση σε αέρια θερμοκηπίου από την καύση και από την συρρίκνωση των δασών με τις επιπτώσεις που αυτή έχει στην απορρόφηση CO2, στην συνακόλουθη (περαιτέρω) υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στην συμβολή στο παγκόσμιο καταστροφικό φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Επιπτώσεις από την οξίνιση των θαλάσσιων υδάτων έχουν πλήξει την Μεσόγειο με αποτέλεσμα την μείωση της βιοποικιλότητας στα μεσογειακά παράκτια οικοσυστήματα και στα θαλάσσια λιβάδια τα οποία απομακρύνουν την περίσσεια CO2 από την θάλασσα όταν είναι υγιή.[12] Οι χώρες της Μεσογείου που βασίζονται όπως είπαμε στο θαλάσσιο περιβάλλον στον τομέα της αλιείας, του τουρισμού και των παράκτιων καλλιεργειών, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή και στην οξίνιση των θαλάσσιων υδάτων.
Περιβαλλοντικές μελέτες που αφορούν την περιοχή και έχουν εκπονηθεί από ειδικούς των μεσογειακών χωρών, της Νότιας Ευρώπης, Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής (όχι της Ελλάδας), εξετάζουν τους κινδύνους έλλειψης νερού, ερημοποίησης, πλημμυρών όπως και τις επιπτώσεις που θα έχουν αυτά τα φαινόμενα στην ασφάλεια των πληθυσμών, στην βλάστηση, στις καλλιέργειες και στην αλιεία άρα και στην επάρκεια τροφίμων και σε ποιό βαθμό θα υποχρεώσουν πληθυσμούς σε εσωτερική ή εξωτερική μετανάστευση. [13]
Ακριβώς στην περίοδο κατά την οποία η χώρα έχει ανάγκη την διατήρηση, επέκταση και ανάπτυξη όσο το δυνατόν περισσότερων παραγωγικών τομέων, η παραπαίουσα μεταξύ διάσωσης και συμμόρφωσης συνολική πολιτική στάση και η αναποφασιστικότητα στην χάραξη πορείας η οποία να υπερασπίζει και να προστατεύει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της, η Ελλάδα μοιάζει να κινδυνεύει εξίσου από τον εαυτό της, όσο από την παγκόσμια κλιματική αλλαγή.
Δ3. ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Στην Ευρώπη και στην περιοχή της Μεσογείου προβλέπεται οτι οι μέσες ετήσιες θερμοκρασίες θα αυξηθούν περισσότερο από τις μέσες παγκόσμιες, ενώ η υπερθέρμανση στην βόρεια Ευρώπη είναι πιθανόν να είναι μεγαλύτερη τον χειμώνα και αυτή στην περιοχή της Μεσογείου, μεγαλύτερη το καλοκαίρι. Οι χαμηλότερες χειμερινές θερμοκρασίες πιθανόν να αυξηθούν περισσότερο από τις μέσες χειμερινές θερμοκρασίες στην βόρεια Ευρώπη και οι υψηλότερες καλοκαιρινές θερμοκρασίες είναι πιθανόν να αυξηθούν περισσότερο από τις μέσες καλοκαιρινές θερμοκρασίες στην νότια και κεντρική Ευρώπη.
Η ετήσια βροχόπτωση αναμένεται να αυξηθεί στο μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Ευρώπης και να μειωθεί στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής της Μεσογείου. Στην κεντρική Ευρώπη, οι βροχοπτώσεις ενδέχεται να αυξηθούν τον χειμώνα αλλά να μειωθούν το καλοκαίρι. Οι ακραίες τιμές ημερήσιων βροχοπτώσεων είναι πιθανόν να αυξηθούν στην βόρεια Ευρώπη. Ο ετήσιος αριθμός ημερών βροχόπτωσης είναι πολύ πιθανό να μειωθεί στην περιοχή της Μεσογείου. Ο κίνδυνος καλοκαιρινής ξηρασίας ενδέχεται να αυξηθεί στην κεντρική Ευρώπη και στην περιοχή της Μεσογείου.
Αναμένονται μικρές αλλαγές στους ανέμους, αλλά είναι πολύ πιθανόν οτι θα υπάρξει αύξηση στις μέσες και ακραίες ταχύτητες των ανέμων στην βόρεια Ευρώπη. Η διάρκεια της περιόδου των χιονοπτώσεων είναι πολύ πιθανόν να περιοριστεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και το βάθος του χιονιού ενδέχεται να μειωθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.[14]
Η Ελλάδα, ως μια χώρα με εξαιρετικά μεγάλο μήκος ακτογραμμής, απειλείται άμεσα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας η οποία δεν είναι απλώς πιθανή αλλά εκτιμάται οτι θα κυμανθεί μέχρι το 2100 μεταξύ 0,2 και 2 μέτρων. Από το σύνολο της ακτογραμμής της Ελλάδος, περίπου το 20% είναι ακτές με μέτρια έως υψηλή ευπάθεια στις αναμενόμενες, βάσει των εκτιμήσεων, εξελίξεις.[15]
Οι προβολές των κλιματικών μεταβολών στις περιόδους 2021-2050 και 2071-2100, δίνουν εκτιμήσεις για τους κινδύνους που αφορούν την Ελλάδα. Συγκεκριμένα για την αύξηση της θερμοκρασίας και της ξηρασίας όσο και την σχέση αυτών των παραμέτρων με τις δασικές πυρκαγιές, υπήρξαν ευρήματα όπως:
- Αύξηση κατά 50% των θερμών ημερών για την περίοδο 2021-2050 και 100% μεταξύ 2071-2100.[16]
- Οι κατά μέσο όρο 6,7 ημέρες καύσωνα της περιόδου αναφοράς 1961-1990 προβλέπεται να διπλασιαστούν (12,8 ημ.) την περίοδο 2021-2050 και να πενταπλασιαστούν (30,50 ημ.) την περίοδο 2071-2100.
- Προβλέπονται 30 επιπλέον ημέρες αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς ανά έτος, οι οποίες θα παρουσιαστούν κυρίως στις ανατολικές περιοχές της χώρας, από τη Θράκη μέχρι και την Κρήτη.[17]
- Η αύξηση της θερμοκρασίας φαίνεται να συνοδεύεται από αύξηση των ξηρών ημερών. Οι περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο είναι η Ανατολική Στερεά, η Εύβοια, η Θεσσαλία, καθώς και τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη.
Ιδιαίτερα ευάλωτη μπορεί να είναι η Νότια Ελλάδα, με συχνότερη εμφάνιση κυμάτων καύσωνα και περιόδων ξηρασίας. Οι περίοδοι ξηρασίας στη Μεσόγειο θα ξεκινούν νωρίτερα μέσα στο χρόνο και θα διαρκούν περισσότερο.
Όπως φαίνεται στους χάρτες, περιοχές της Πελοποννήσου και η Κρήτη, κινδυνεύουν από ερημοποίηση των εδαφών τους, ενώ το σύνολο σχεδόν των εδαφών της χώρας, υπόκεινται με μέτρια ευπάθεια στην ερημοποίηση.[18]
Μελέτες στην Κύπρο έδειξαν οτι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και η αύξηση των ημερών καύσωνα, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις και κινδύνους για την υγεία των κατοίκων των αστικών κέντρων. Τα κρούσματα εγκεφαλικών επεισοδίων και άλλων ασθενειών που σχετίζονται με την υπερβολική ζέστη θα πολλαπλασιαστούν.
Οι απρόβλεπτες μεταβολές των μετεωρολογικών φαινομένων, μπορούν να αποτελέσουν αιτίες για αύξηση παρασιτικών και ιογενών ασθενειών. Λόγω των μεταβολών στις ταχύτητες και στην περιοδικότητα των ανέμων, η μεταφορά σκόνης από της Σαχάρα θα παρουσιάζεται συχνότερα με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα η οποία θα έχει αντίκτυπο στις πνευμονικές και άλλες παθήσεις.
Οι αυξήσεις στις θερμοκρασίες μεταξύ 1° και 3°C σε μια περίοδο 30 ετών, 3° με 5°C μέχρι τα μέσα του αιώνα και 3,5° ως 7°C μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, θα καταστήσουν την Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή μεταξύ των θερμότερων περιοχών του πλανήτη, σύμφωνα με τις προβλέψεις. Επιπλέον, προβλέπεται μείωση των μέσων ετήσιων βροχοπτώσεων κατά 10-50% στα βορειότερα τμήματα της Μέσης Ανατολής, της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Νότιας Ιταλίας, ιδιαίτερα στην διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού.[19]
Με περισσότερες θερμές ημέρες, θα αυξηθεί ανάλογα και η κατανάλωση ενέργειας για την ψύξη και τα κλιματιστικά, με αποτέλεσμα πρόσθετη αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και των οικονομικών επιβαρύνσεων. Ως εκ τούτου, δημιουργείται ένας ακόμα φαύλος κύκλος που περιλαμβάνει την ενέργεια, τους τρόπους παραγωγής της και την χρήση της.
Παρατηρούμε οτι τα φαινόμενα και οι προβλέψεις για το μέλλον, εμφανίζουν μια μάλλον δυσοίωνη προοπτική που απειλεί να μεταβάλει το εύκρατο κλίμα της Ελλάδας, στο οποίο έχει θεμελιωθεί και στηριχθεί η ιστορία της, η εξέλιξή της, η συνολική οργάνωση (ή η έλλειψή της), η οικονομία της και βεβαίως οι κάτοικοί της, σε επίπεδο καθημερινότητας αλλά και στην διαμόρφωση του «ελληνικού χαρακτήρα» -με την καλή έννοια.
Έρημος
Ευπάθεια στην ερημοποίηση, σοβαρή
Ημι-έρημος
Ευπάθεια στην ερημοποίηση, μέτρια
ΠΗΓΗ: GRID Arendal, UNEP
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΘΕΡΜΕΣ ΗΜΕΡΕΣ
 |
 |
ΜΕΤΑΒΟΛΗ (ΑΥΞΗΣΗ) ΜΕΣΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΕ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
[Στο διάγραμμα φαίνεται οτι για την Αθήνα προβλέπεται συνολική αύξηση θερμοκρασίας 2,5°C μέχρι το 2100 σε σχέση με το 1901, ενώ η μέση αύξηση από την αρχή του 20ου αιώνα είναι 0,40°C ανά δεκαετία.]
ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΜΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΑΧΑΡΑ
ΠΗΓΗ: The Cyprus Institute
[1] Carbon Dioxide Information Analysis Center http://cdiac.ornl.gov/ftp/trends/emissions/gre.dat (15.5.2013)
[2] Australian Centre for Independent Journalism http://www.reportage-enviro.com/2011/04/is-the-greek-economic-crisis-a-threat-against-global-climate-change/ (12.5.2013)
[3] The Guardian – Environment http://www.guardian.co.uk/environment/datablog/2012/jun/21/world-carbon-emissions-league-table-country#data (10.5.2013)
[4] Κυριάκος Ψύχας, Διεύθυνση Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου
[5] The Climate Change Performance Index 2013 http://germanwatch.org/en/download/7158.pdf (11.5.2013)
[6] 5th National Communication to the UNFCCC January 2010 http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=mrBywRy12LU%3d&tabid=472&language=el-GR (12.5.2013)
[7] UNFCCC http://unfccc.int/files/meetings/durban_nov_2011/statements/application/pdf/111208_cop17_hls_greece.pdf (12.5.2013)
[8] Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, Τράπεζα της Ελλάδος, Ιούνιος 2011, σελ.503, http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7.pdf (13.5.2013)
[9] BBC News http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7121695.stm (12.5.2013)
[10] Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/2007_Greek_forest_fires (12.5.2013)
[11] EurActiv http://www.euractiv.com/climate-change/environmentalists-greece-disrega-news-222326 (12.5.2013)
[12] MedSeA Project http://medsea-project.eu/med-sea-acidification/ (12.5.2013)
[13] MEDSEC, Environment and Security Issues in the Southern Mediterranean Region, GRID Arendal, UNEP, 2009 http://www.grida.no/files/publications/medsec_scr.pdf (13.5.2013)
[14] IPCC http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/ch11s11-3.html (12.5.2013)
[15] Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, Τράπεζα της Ελλάδος, Ιούνιος 2011, σελ. vii, http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7.pdf (13.5.2013)
[16] Oikoskopio http://short.oikoskopio.gr/14b (13.5.2013)
[17] Oikoskopio http://short.oikoskopio.gr/14a (13.5.2013)
[18] GRID Arendal, UNEP http://www.grida.no/graphicslib/detail/desertification_c59a (13.5.2013)
[19] Energy, Environment and Water Research Center (EEWRC), The Cyprus Institute, 2012 http://www.cyi.ac.cy/eewrc/eewrc-research-projects/climate-change-and-impact.html (13.5.2013)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
(I)
ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 ΤΟ 2009 ΑΠΟ ΚΑΥΣΗ ΟΡΥΚΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ, ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ.
ΟΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ (CO2 ΤΟΤ) ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΜΕΤΡΙΚΟΥΣ ΤΟΝΟΥΣ ΑΝΘΡΑΚΑ (ΟΧΙ CO2)
Ranking of the world's countries by 2009 total CO2 emissions from fossil-fuel burning, cement production, and gas flaring. Emissions (CO2_TOT) are expressed in thousand metric tons of carbon (not CO2). [1] Source: Tom Boden and Bob Andres Carbon Dioxide Information Analysis Center Oak Ridge National Laboratory Gregg Marland Research Institute for Environment, Energy and Economics Appalachian State University doi 10.3334/CDIAC/00001_V2012 RANK NATION CO2_TOT 1 CHINA (MAINLAND) 2096295 2 UNITED STATES OF AMERICA 1445204 3 INDIA 539794 4 RUSSIAN FEDERATION 429339 5 JAPAN 300282 6 GERMANY 200327 7 ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN 164182 8 CANADA 140152 9 REPUBLIC OF KOREA 138908 10 SOUTH AFRICA 136083 11 UNITED KINGDOM 129419 12 INDONESIA 123202 13 MEXICO 121690 14 SAUDI ARABIA 118018 15 ITALY (INCLUDING SAN MARINO) 109309 16 AUSTRALIA 109134 17 BRAZIL 100122 18 FRANCE (INCLUDING MONACO) 99088 19 POLAND 81512 20 SPAIN 78601 21 TURKEY 75769 22 UKRAINE 74223 23 THAILAND 74099 24 TAIWAN 65207 25 KAZAKHSTAN 61577 26 EGYPT 58941 27 MALAYSIA 54090 28 VENEZUELA 50394 29 ARGENTINA 47646 30 NETHERLANDS 46264 31 PAKISTAN 43965 32 UNITED ARAB EMIRATES 42766 33 VIET NAM 38794 34 ALGERIA 33082 35 UZBEKISTAN 31772 36 IRAQ 29735 37 CZECH REPUBLIC 29485 38 BELGIUM 28250 39 GREECE 25884 40 KUWAIT 21872 41 ROMANIA 21676 42 DEMOCRATIC PEOPLE S REPUBLIC OF KOREA 20481 43 COLOMBIA 19425 44 QATAR 19183 45 NIGERIA 19153 46 PHILIPPINES 18694 47 ISRAEL 18330 48 CHILE 18198 49 SYRIAN ARAB REPUBLIC 17811 50 LIBYAN ARAB JAMAHIRIYAH 17146 51 AUSTRIA 16993 52 BELARUS 16442 53 PORTUGAL 15653 54 FINLAND 14608 55 BANGLADESH 13918 56 AZERBAIJAN 13383 57 MOROCCO 13312 58 HUNGARY 13274 59 TURKMENISTAN 13134 60 TRINIDAD AND TOBAGO 13030 61 PERU 12914 62 NORWAY 12838 63 SERBIA 12613 64 DENMARK 12462 65 SWEDEN 11929 66 BULGARIA 11673 67 IRELAND 11356 68 SWITZERLAND 11344 69 OMAN 11220 70 HONG KONG SPECIAL ADMINSTRATIVE REGION OF CHINA 10088 71 SLOVAKIA 9242 72 NEW ZEALAND 8744 73 SINGAPORE 8698 74 CUBA 8622 75 ECUADOR 8209 76 BOSNIA & HERZEGOVINA 8208 77 ANGOLA 7269 78 TUNISIA 6860 79 BAHRAIN 6605 80 YEMEN 6544 81 JORDAN 6149 82 CROATIA 5873 83 LEBANON 5718 84 DOMINICAN REPUBLIC 5545 85 ESTONIA 4350 86 SLOVENIA 4170 87 GUATEMALA 4146 88 MONGOLIA 3955 89 PLURINATIONAL STATE OF BOLIVIA 3951 90 SUDAN 3910 91 LITHUANIA 3501 92 SRI LANKA 3452 93 KENYA 3368 94 MACEDONIA 3093 95 MYANMAR (FORMERLY BURMA) 3025 96 LUXEMBOURG 2766 97 BRUNEI (DARUSSALAM) 2531 98 ZIMBABWE 2431 99 JAMAICA 2338 100 COSTA RICA 2268 101 CYPRUS 2236 102 URUGUAY 2152 103 ETHIOPIA 2151 104 PANAMA 2139 105 HONDURAS 2101 106 GHANA 2030 107 UNITED REPUBLIC OF TANZANIA 1898 108 KYRGYZSTAN 1833 109 REPUBLIC OF CAMEROON 1820 110 LATVIA 1814 111 COTE D IVOIRE 1799 112 AFGHANISTAN 1722 113 EL SALVADOR 1718 114 NETHERLAND ANTILLES 1672 115 GEORGIA 1594 116 BENIN 1324 117 EQUATORIAL GUINEA 1313 118 CAMBODIA 1258 119 SENEGAL 1248 120 REPUBLIC OF MOLDOVA 1240 121 PARAGUAY 1232 122 ARMENIA 1225 123 NICARAGUA 1217 124 BOTSWANA 1208 125 MAURITIUS 1043 126 NAMIBIA 978 127 NEPAL 959 128 PAPUA NEW GUINEA 949 129 UGANDA 949 130 MONTENEGRO 832 131 ALBANIA 820 132 NEW CALEDONIA 810 133 REUNION 800 134 TAJIKISTAN 773 135 DEMOCRATIC REPUBLIC OF THE CONGO (FORMERLY ZAIRE) 735 136 MOZAMBIQUE 709 137 BAHAMAS 705 138 MALTA 681 139 SURINAME 674 140 ARUBA 626 141 MARTINIQUE 624 142 HAITI 619 143 OCCUPIED PALESTINIAN TERRITORY 590 144 MAURITANIA 566 145 ICELAND 553 146 ZAMBIA 541 147 CONGO 530 148 MADAGASCAR 497 149 LAO PEOPLE S DEMOCRATIC REPUBLIC 494 150 GUADELOUPE 474 151 BURKINA FASO 455 152 GABON 443 153 BARBADOS 429 154 GUYANA 424 155 TOGO 405 156 MACAU SPECIAL ADMINSTRATIVE REGION OF CHINA 400 157 SIERRA LEONE 386 158 GUINEA 335 159 NIGER 316 160 MALAWI 289 161 MALDIVES 280 162 SWAZILAND 279 163 FRENCH POLYNESIA 244 164 FIJI 231 165 SEYCHELLES 201 166 RWANDA 198 167 FAEROE ISLANDS 193 168 FRENCH GUIANA 191 169 MALI 167 170 SOMALIA 162 171 GREENLAND 157 172 DJIBOUTI 145 173 LIBERIA 143 174 ANDORRA 141 175 ERITREA 140 176 CAYMAN ISLANDS 140 177 BERMUDA 127 178 ANTIGUA & BARBUDA 126 179 GAMBIA 119 180 GIBRALTAR 118 181 BHUTAN 115 182 BELIZE 113 183 CHAD 113 184 SAINT LUCIA 105 185 CAPE VERDE 86 186 GUINEA BISSAU 80 187 ST. KITTS-NEVIS 71 188 GRENADA 67 189 WESTERN SAHARA 65 190 CENTRAL AFRICAN REPUBLIC 64 191 PALAU 57 192 ST. VINCENT & THE GRENADINES 55 193 SOLOMON ISLANDS 54 194 BURUNDI 52 195 TIMOR-LESTE (FORMERLY EAST TIMOR) 50 196 TONGA 48 197 SAMOA 44 198 TURKS AND CAICOS ISLANDS 44 199 NAURU 40 200 DOMINICA 35 201 SAO TOME & PRINCIPE 35 202 COMOROS 34 203 VANUATU 32 204 BRITISH VIRGIN ISLANDS 30 205 MARSHALL ISLANDS 28 206 MONTSERRAT 21 207 COOK ISLANDS 19 208 ST. PIERRE & MIQUELON 18 209 FEDERATED STATES OF MICRONESIA 17 210 ANGUILLA 16 211 FALKLAND ISLANDS (MALVINAS) 16 212 KIRIBATI 14 213 WALLIS AND FUTUNA ISLANDS 8 214 SAINT HELENA 3 215 NIUE 1
[1] Carbon Dioxide Information Analysis Center http://cdiac.ornl.gov/trends/emis/top2009.tot (10.5.2013)
Climate Change-Human Case 